Akım Trafosu Nedir ; Bağlı
oldukları devrelerde üzerlerinden geçen akımı, tercih edilen ( sisteme
uygun tercih edilmiş ) oranda düşürerek, düşürdüğü bu akım ile sekonder
çıkış terminallerine bağlı olan cihazları besleyen ve bu cihazların
yüksek akım değerlerine maruz kalarak zarar görmelerini engelleyen trafo
tipine, akım trafosu denir. Akım transformatörleri, primer adı verilen
esas devreleri üzerinden geçen akım değerlerini düşürerek, sekonder
denilen ikinci devresine iletir ve bu sekonder devresi ile kendisine
bağlı alıcıları besler ve korur. Akım trafolarının primer ve sekonder akımları birbirine orantılıdır ve aralarındaki faz farkı sıfır derecedir.
Akım Trafolarının Çalışma Prensibi ve Prensip Şeması ;
|
Akım Trafosu Prensip Şeması |
Akım transformatörleri, çalışma prensipleri ve iç yapıları ile trafolara
çok benzerler. Onları trafolardan ayıran en belirgin farklılık ise,
sekonderlerinin kısa devre çalışma akımları ve çıkış akımlarının ölçüm
ve koruma röleleri için sınırlandırılmış olmasıdır.
|
Akım Trafosu Sembolleri |
Akım Trafolarının Yapısı ; Akım trafoları; primer sargı ve terminalleri, sekonder sargı ve terminalleri, manyetik nüve ve gövdeden oluşurlar.
|
Akım Trafosu Yapısı
|
Akım Trafolarının Özellikleri ; Akım transformatörlerinin en önemli 11 özelliği ;
- Primer devrelerinden geçen akımları, dönüştürme oranlarına göre sekonder devrelerine aktarırlar.
- Akım transformatörlerinin sekonder devreleri, kısa devre durumunda çalışır.
- Primer sargıları, kalın ve az spirli (Sarım ) ya da sadece baradan oluşur.
- Sekonder sargıları, ince ve çok spirlidir.
- Primer ve sekonder sargıları farklı harfler ile sembolize edilir.
|
Akim trafosu primer ve sekonder sargi sembolleri |
6. Akım trafolarının bazı ölçü aletleri ile bağlantısı durumunda polariteleri önemlidir.
7. Tek bir akım transformatörü ile birden fazla ölçüm aleti kullanılabilir.
8. Akım transformatörlerinin ölçüm hassasiyetlerine göre sınıfları, 0,1 - 0,2 - 0,5 - 1 - 3 tür.
9. Koruma
devreleri için, 3 sınıfı, sayaçlarda 0,2 ve 0,5 sınıfı, ölçü
cihazlarında ise 1 sınıfı akım transformatörleri tercih edilir.
10. Akım transformatörlerinin sekonder sargı ucu mutlak suretle topraklanmalıdır.
11. Akım trafoları, nominal akımlarının yüzde 20 sine kadar yüklenebilir.
Kullanıldıkları Gerilime Göre Akım Trafosu Çeşitleri ;
- AG Akım Transformatörleri ; Alçak
gerilim şebekelerinde kullanılan akım transformatör çeşitidir. Dağıtım
transformatörü çıkışı fazlar arası 400V olarak görülür. Bu gerilim
değeri ile çalışan tesislerde ( fabrika, iş yeri vb ) kullanılırlar. AG (
Alçak gerilim şebekelerinde Kuru tip akım trafoları kullanılır.
|
AG Akim Trafoları |
- OG Akım Transformatörleri ; AG ve YG arasında köprü
işlevindeki OG şebekeler, enerji iletiminde en çok tercih edilen şebeke
gücüdür. Bu şebeke türünde de kuru tip akım trafoları kullanılır.
|
OG Akim Trafoları |
Soğutma Türlerine Göre Akım Transformatörleri ;
- Kuru Tip
Akım Trafoları ; Bu tipteki akım trafolarında, iletken kısımlar
birbirinden ve şaseden katı yalıtkanlar vasıtası ile yalıtılmış
durumdadır. Yalıtım malzemesi olarak kağıt, zift, reçina vb. malzemeler
kullanılır. Kuru tip akım trafoları genellikle alçak gerilim
şebekelerinde tercih edilirler.
- Yağlı
Tip Akım Trafoları ; Bu türde yalıtkanlığı genellikle izolasyon yağı
sağlamaktadır. Kuru tip trafolara göre, terleme, yağ dökme,kirletme gibi
dez avantajları vardır. Genel olarak yüksek gerilim şebekelerinde
kullanılırlar.
Akım Trafolarının Yapılışlarına Göre Çeşitleri ;
|
Bara Tipi Akım Transformatörü |
- Sargılı Tip Akım Transformatörleri ; Sargılı
tiplerde primer sargıları, tek bir iletken ile değil sarımlar ile
yapılır. Primer ve sekonder sargıları bir manyetik devre üzerine
sarılır.
- Bara Tipi Akım Transformatörleri ; Bara
tipi akım trafolarında primer sargıyı şebekedeki faz iletkeni meydana
getirir. Bu tip trafoların bazılarında, primer sargı trafonun orta
kısmına yerleşik duran bir iletkendir. Bazılarında ise orta kısım boş
olarak görülür. Genel olarak panolarda kullanılan bu tipin ortasındaki
boşluktan bara ya da iletken geçirilir.
Akım Trafosu Seçiminde Seçiminde Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar ;
- Fazlar arası nominal anma veya çalışma gerilimine dikkat edilmeli [ 24kV ] gibi
- Dönüştürme oranına dikkat edilmeli [ 200/5 ] [Amper ] gibi
- Sekonder kademe sayısına dikkat edilmeli [ 100/5-5 ]
- Yukarıda anlatılan sınıf ve kullanılma amacına dikkat edilmeli [1 - 3 ] gibi
- Doyma katsayısına dikkat edilmeli
- Tipine dikkat edilmeli [ Bara, yağlı tip, kuru tip, dahili, harici ]