Akım Trafosu Tum Detaylar | Akım Trafosu Baglantısı | Akım Trafosu Nedir

Akım Trafosu Nedir ; Bağlı oldukları devrelerde üzerlerinden geçen akımı, tercih edilen ( sisteme uygun tercih edilmiş ) oranda düşürerek, düşürdüğü bu akım ile sekonder çıkış terminallerine bağlı olan cihazları besleyen ve bu cihazların yüksek akım değerlerine maruz kalarak zarar görmelerini engelleyen trafo tipine, akım trafosu denir. Akım transformatörleri, primer adı verilen esas devreleri üzerinden geçen akım değerlerini düşürerek, sekonder denilen ikinci devresine iletir ve bu sekonder devresi ile kendisine bağlı alıcıları besler ve korur. Akım trafolarının primer ve sekonder akımları birbirine orantılıdır ve aralarındaki faz farkı sıfır derecedir. 

Akım Trafolarının Çalışma Prensibi ve Prensip Şeması ; 

Akım Trafosu Prensip Şeması

Akım transformatörleri, çalışma prensipleri ve iç yapıları ile trafolara çok benzerler. Onları trafolardan ayıran en belirgin farklılık ise, sekonderlerinin kısa devre çalışma akımları ve çıkış akımlarının ölçüm ve koruma röleleri için sınırlandırılmış olmasıdır.

Akım Trafosu Sembolleri

Akım Trafolarının Yapısı ; Akım trafoları;  primer sargı ve terminalleri, sekonder sargı ve terminalleri, manyetik nüve ve gövdeden oluşurlar. 

Akım Trafosu Yapısı

Akım Trafolarının Özellikleri ; Akım transformatörlerinin en önemli 11 özelliği ;

1. Primer devrelerinden geçen akımları, dönüştürme oranlarına göre sekonder devrelerine aktarırlar.
2. Akım transformatörlerinin sekonder devreleri, kısa devre durumunda çalışır.
3. Primer sargıları, kalın ve az spirli (Sarım ) ya da sadece baradan oluşur.
4. Sekonder sargıları, ince ve çok spirlidir.
5. Primer ve sekonder sargıları farklı harfler ile sembolize edilir.

Akim trafosu primer ve sekonder sargi sembolleri

6. Akım trafolarının bazı ölçü aletleri ile bağlantısı durumunda polariteleri önemlidir.

7. Tek bir akım transformatörü ile birden fazla ölçüm aleti kullanılabilir.

8. Akım transformatörlerinin ölçüm hassasiyetlerine göre sınıfları, 0,1 - 0,2 - 0,5 - 1 - 3 tür.

9. Koruma devreleri için,  3 sınıfı, sayaçlarda 0,2 ve 0,5 sınıfı, ölçü cihazlarında ise 1 sınıfı akım transformatörleri tercih edilir.

10. Akım transformatörlerinin sekonder sargı ucu mutlak suretle topraklanmalıdır.

11. Akım trafoları, nominal akımlarının yüzde 20 sine kadar yüklenebilir.

Kullanıldıkları Gerilime Göre Akım Trafosu Çeşitleri ; 

• AG Akım Transformatörleri ; Alçak gerilim şebekelerinde kullanılan akım transformatör çeşitidir. Dağıtım transformatörü çıkışı fazlar arası 400V olarak görülür. Bu gerilim değeri ile çalışan tesislerde ( fabrika, iş yeri vb ) kullanılırlar. AG ( Alçak gerilim şebekelerinde Kuru tip akım trafoları kullanılır.

AG Akim Trafoları

• OG Akım Transformatörleri ; AG ve YG arasında köprü işlevindeki OG şebekeler, enerji iletiminde en çok tercih edilen şebeke gücüdür. Bu şebeke türünde de kuru tip akım trafoları kullanılır. 

OG Akim Trafoları

Soğutma Türlerine Göre Akım Transformatörleri ; 

• Kuru Tip Akım Trafoları ; Bu tipteki akım trafolarında, iletken kısımlar birbirinden ve şaseden katı yalıtkanlar vasıtası ile yalıtılmış durumdadır. Yalıtım malzemesi olarak kağıt, zift, reçina vb. malzemeler kullanılır. Kuru tip akım trafoları genellikle alçak gerilim şebekelerinde tercih edilirler.
• Yağlı Tip Akım Trafoları ; Bu türde yalıtkanlığı genellikle izolasyon yağı sağlamaktadır. Kuru tip trafolara göre, terleme, yağ dökme,kirletme gibi dez avantajları vardır. Genel olarak yüksek gerilim şebekelerinde kullanılırlar.

Akım Trafolarının Yapılışlarına Göre Çeşitleri ; 

Bara Tipi Akım Transformatörü

1. Sargılı Tip Akım Transformatörleri ; Sargılı tiplerde primer sargıları, tek bir iletken ile değil sarımlar ile yapılır. Primer ve sekonder sargıları bir manyetik devre üzerine sarılır. 
2. Bara Tipi Akım Transformatörleri ; Bara tipi akım trafolarında primer sargıyı şebekedeki faz iletkeni meydana getirir. Bu tip trafoların bazılarında, primer sargı trafonun orta kısmına yerleşik duran bir iletkendir. Bazılarında ise orta kısım boş olarak görülür. Genel olarak panolarda kullanılan bu tipin ortasındaki boşluktan bara ya da iletken geçirilir.

Akım Trafosu Seçiminde Seçiminde Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar ;

• Fazlar arası nominal anma veya çalışma gerilimine dikkat edilmeli  [ 24kV ] gibi
• Dönüştürme oranına dikkat edilmeli  [ 200/5 ] [Amper ] gibi
• Sekonder kademe sayısına dikkat edilmeli [ 100/5-5 ]
• Yukarıda anlatılan sınıf ve kullanılma amacına dikkat edilmeli [1 - 3 ] gibi
• Doyma katsayısına dikkat edilmeli
• Tipine dikkat edilmeli [ Bara, yağlı tip, kuru tip, dahili, harici ]

 

Termik Manyetik Şalter ( TMŞ ) Nedir ? | Hakkında Tüm Detaylar

Termik manyetik şalter ( TMŞ ) nedir ; Kompanzasyon ve elektrik panolarında, koruma ve devre kesici anahtar olarak kullanılan, termik ve manyetik koruma özelliklerine sahip devre elemanına Termik manyetik şalter [ TMŞ ] denir. TMŞ ' ler, kompakt şalter olarak da bilinirler. Kompakt şalter gibi devre kesiciler, devrede herhangi bir arıza ya da aşırı akım gibi bir durum söz konusu değil ise, devreyi açmak ve kapatmak, arıza ya da aşırı akım gibi durumlarda ise devre ve alıcıları korumak amacı ile kesici görevi görürler.  Kompakt şalterler, termik ve manyetik koruma özelliklerine sahip alçak gerilim devre kesicilerdir..
Termik manyetik şalter [ TMŞ ]' lerin kısa devre akımında açma süreleri akım ile ters orantılıdır.Yani akım ne kadar fazla ise, açma süresi o kadar çabuk olacaktır. Aşırı yük durumlarında ise, şalter aşırı akıma karşı ayar aralığında tolerans göstererek motor koruma termikleri gibi bir işlev sergiler. Kapasiteyi aşan akım durumlarında ise, bağlantı noktası ve yapısı itibari ile sadece altında bulunan elemanı değil tüm devrede elektriği  çok  kısa bir sürede keserek mutlak koruma sağlar. .

Termik Manyetik Şalter [ TMŞ ]

Termik Manyetik Şalter [ TMŞ ] Özellikleri

TMŞ' lerin en önemli parçalarından biri kontaklarıdır, Kesiciler için kontak alaşımı belirlenirken, taşınacak akım değerleri, kesilecek akım değerleri ve konstrüksiyon gibi faktörler göz önünde bulundurulur. Genel olarak gümüş, wolfram, nikel ve grafit gibi alaşımlı kontaklar kullanılır. Hareketli kontaklarda daha sert olması sebebi ile, gümüş- wolfram alaşımları, sabit kontaklarda ise, daha yumuşak olması sebebi ile, gümüş- grafit alaşımları kullanılır. Kompakt Termik Manyetik Şalterler, kullanılacakları devre, üzerlerinden geçecek akım vb değerler göz önüne alınarak seçilmeli ve kullanılmalıdır. Tercih edilen bu değerlere göre piyasada farklı fiyatlarda birçok ürün bulmak mümkün olsada kalite ve standartlardan şaşmamak gerekir. 

TMŞ Manyetik Koruma : Kısa devre durumunda, akım değerleri işletme akımının çok üzerinde seyir eder. Bu yüksek akım değerleri işletme içerisinde devreye ve alıcılara zarar verebilir bu sebep ile kısa sürede kesime gidilmesi gereklidir. TMŞ Termik Manyetik Şalter, üzerinde bulunan manyetik mekanizmada, kısa devre durumunda büyük bir manyetik alan indüklenerek hareketli nüvenin, sabit nüveye doğru hızla çekilmesine yol açar. Bu hareket sonucunda, hareketli nüve açtırma mekanizmasına hızla çarparak sistemi kesime götürür.

Termik Manyetik Şalter [ TMŞ ], Termik Koruma : Aşırı yüklenme durumunda devreyi korumak amacı ile tasarlanan termik koruma sistemi, Sıcaklık değişimlerine göre hareket eder. Bunu uzama katsayıları birbirinden farklı olan iki metalin bir araya getirilmesi ile oluşturulan bimetaller aracılığı ile yapar. Bimetaller ısıya maruz kaldıklarında, uzama katsayısı fazla olan, uzama katsayısı az olana doğru bükülür. Aşırı yük durumunda, devredeki akım değerleri, nominal akım değerlerinin üzerine çıkar ve buna doğru orantılı olarak da ısı artmaya başlar. Kontaklar ve bimetaller üzerinde ısı artışı bimetallerin genleşerek bükülmesine ve açtırma mekanizmasının devreye girmesini sağlayarak sistemi kesime götürür ve koruma altına alır.

Nominal Akım : Elektriksel sistemlerde tüm cihazların, üzerlerinden geçecek ve taşıyabilecekleri akım değerlerine nominal akım denir.

Aşırı Akım : Kısaca nominal akım değerlerinin üzerinde olan akım değerlerine aşırı akım diyebiliriz.

Kısa Devre Akımları : U = Gerilim, I = Akım ve R = Direnç ==> Ohm Kanununa Göre Formül ;  U = I.R ve I = U/R  olacağından, kısa devre durumunda direnç sıfıra yaklaşır ve akım çok büyük değerlere ulaşır. Bu durum büyük zararlara yol açabileceği için en kısa sürede kesime gidilmelidir.

Termik Manyetik Şalter { TMŞ } Yapısı ; Termik ve manyetik korumanın yanı sıra, akım sınırlama özelliği ( Limitör ), en önemli koruma sistemlerinden biridir. Limitör sisteminde, sabit kontaklara verilen U formatı ile kontaklar üzerinden akım ters yönde akar. Kısa devre durumunda sabit kontak ile hareketli kontak arasında meydana gelen ters manyetik alan, kontakların birbirinden ayrılmasını sağlar.

• Hareketli Kontak: Alaşımları sebebi ile sabit kontağa göre daha sert yapıdadır. Bombe şeklindedir.
• Sabit Kontak: Akımı %75 oranında sınırlayan ve şaltere limitör özelliği kazandıran yatay U şeklindeki parça.
• Gövde ve kapak : Kısa devre akımlarına karşı oldukça dayanıklı parçalardır. Güvenlik açısından akım taşıyan kısımlar yalıtılmıştır.

 

Start Stop Kumanda Devresi | Klasik Mühürleme Devresi | Elektriksel Kilitleme Devresi

Start Stop devresi kumanda devreleri tasarımında ve eğitiminde öğrenilen ilk ve en temel devredir. Start Stop devresinde sigorta açık ve enerji varken start butonuna basıldığında M kontaktörü enerjilenir ve güç devresinde bağlı olan motor dönmeye başlar. Start butonun altında gözüken M kontaktörüne ait normalde açık kontak enerjilenmeden dolayı kendini kapattığı için start butonu bırakıldığında devreden enerji kesilmez ve motor dönmeye devam eder. Bu duruma kumanda devrelerinde elektriksel mühürleme denir. Stop butonuna basıldığında devrenin enerjisi kesilir ve enerji altında kapanan M kontaktörüne ait kontaklar eski konumlarına ( Açık duruma ) geri döner ve motor durur.

Start Stop Kumanda ve Güç Devresi ( Klasik Mühürleme Devresi )

Elektriksel Kilitleme ile Dönüş Yönü Değiştirme ;

Motorun istenilen yönde dönmesini ve aksi yönde dönmesini önlemek amacıyla kurulan temel kumanda devrelerinden biride elektriksel kilitleme ile dönüş yönü ayarıdır. 

Elektriksel Kilitleme ile Dönüş Yönü Değiştirme Devresi

Örnek devrede görüleceği üzere ; İleri yönde döndürmek için ileri butonu ve geri yönde döndürmek için geri butonu kullanılmaktadır. Burada bilinmesi gereken, Motorun bir yönde dönerken, aksi yöne dönmesi elektriksel olarak engellenmiştir. Örneklersek ; İleri butonuna basıldığında İ kontaktörü enerjilenecek ve motor ileri yönde dönmeye başlayacaktır. Aynı zamanda G kontaktörünün önünde bulunan İ kontaktörüne ait normalde kapalı kontak da enerjinin etkisiyle konum değişip açılacağı için, Geri butonuna basılsada herhangi birşey olmayacaktır. Geri yönde çalıştırmak için Stop butonu ile devrenin enerjisi kesilerek, geri butonuna basılması gerekmektedir. Yukarıda anlatılanlar geriye çalışan motoru enerji kesmeden ileri döndürmek için de geçerlidir.

Termik Röle Bağlantı Şeması | Termik Röle Nedir ?

Termik Röle ; Termik röleler, bulundukları ortamdaki sıcaklık değişimlerine göre kontaklarını açan ya da kapatan devre elemanlarıdır. Çalışma prensiblerine bakıldığında diğer rölelerden ayrılan termik rölelerin çalışma mantığı bimetallerin genleşme farkına dayanır. Bimetal, genleşme farkları olan iki metalin perçinlenmesi ile oluşan, ısı farkının perçinlenen her iki metal içinde ayrı genleşme yaratmasıyla bimetal şekil değişimi gerçekleşir. Yani gelen akımın yarattığı ısı etkisi bimetallerin hareketine ve yayların etkisi ile kontakların  hareketine sebep olur.. Termik röleler, aşırı akım koruması amacıyla, motor devrelerinde, ütülerde,saç kurutma makinalarında vb kullanılır. Termik röle ile tek başına koruma yapılmaz, genellikle sigortalar ve Kontaktörler ile beraber kullanılırlar. 

Termik Röle

Termik röleler, kullanıcı tarafından belirlenen belirli bir akım bölgesinde açma yapabilir ancak kısa devre akımlarına karşı gereken hızda tepki gösterip koruma sağlayamazlar. Bu sebeple devredeki cihazların koruması için sigorta ve manyetik açıcılar ile beraber kullanılırlar. Termik röle kullanımında göz önünde bulundurulması gereken bazı önemli hususlar şöyledir ; 

1- Devredeki sigortalar, termik rölenin kısa devre akımlarından zarar görmesini engelleyecek şekilde seçilmeli ve bağlanmalıdır.

2- Devredeki sigortalar, kontaktörlerin kesemeyeceği kısa devre akımlarını keserek koruma sağlayacak şekilde seçilmeli ve bağlanmalıdır.

3- Kullanılacak olan termik rölenin karakteristik özellikleri motorun yol almasına izin verecek değerlerde seçilmelidir.

4- Bu hususların sağlanabilmesi için, devrede kullanılacak olan motor, termik röle, kontaktör ve sigortaların karakteristik özellikleri birbirine uygun olmalıdır.

Termik Röle, Kontaktör, Sigorta, Motor, Bağlantı Şeması

 

Yıldız Üçgen Bağlantı Şeması:

 

Yıldız Üçgen Uygulaması

7- Yıldız Üçgen Bağlantı Şeması: 3 Fazlı asenkron motorlar ilk kalkınma anında şebekeden, normal akımlarının 3-5 katı fazla akım çekerler. Bu kalkınma akımları şebeke üzerindeki diğer alıcılara ve tesisata zarar verebilir. Bu durumu önlemek için kullanılan en yaygın yöntemlerden biri yıldız üçgen yol verme yöntemidir.

3 Fazlı Asenkron Motorlarda Otomatik Yıldız Üçgen Yol Verme Kumanda ve Güç Devresi

 

Zaman Rölesi Bağlantı Şeması | Zaman Rölesi Hakkinda Hersey

Zaman Rölesi Nedir ;
Belirli bir zaman aralığında devreye girmesi ya da devreden çıkması amaçlanan elektriksel sistemleri kontrol etmek amacıyla kullanılan devre elemanlarına zaman rölesi ya da zaman saati denir. Zaman rölelerinin en yaygın kullanım alanları ; Çevre aydınlatmaları, okul zilleri, mesai zilleri, kumanda devrelerindeki güç kontaktörleridir. Zaman saatlerini, analog ve dijital olarak 2 sınıfa ayırabiliriz.

• analog zaman saatleri ; Bu tip zaman saatlerinin ayar sahaları kısıtlıdır ve hata payları  -/+5 dakika civarındadır. 
• Elektronik zaman saatleri ; analogların aksine, ayar sahaları oldukça geniştir ve hata payları neredeyse yok denecek kadar azdır. Elektronik zaman rölelerinde ayar, istenirse saniye cinsinden de yapılabilir. Örneğin ; Saat 17:00:00 çalmasını istediğiniz mesai saati bitiş zilini, Saat 17:00:01 yani saat 5'i 1 saniye geçe çalacak şekilde ayarlayabilirsiniz.

Elektronik zaman saatlerinin bazı türlerinde birden fazla çıkış bulunmaktadır. Bu tip rölelerde, enlem ve boylam bilgisi girilerek, gün batımı ve gün doğumu ayarlamaları otomatik yapılmakta böylelikle dış aydınlatma sistemlerindeki ayarları güncelleme problemini ortadan kaldırmaktadır.
Dijital Zaman Rölesi Nasıl Bağlanır ; 

Dijital Zaman Saati Bağlantı Şeması

Analog Zaman Rölesi Nasıl Bağlanır ;

Analog Zaman Saati Bağlantı Şeması

Zaman Rölelerinin Yapısı ; Bilinmesi gereken, normalde açık ve normalde kapalı olan iki kontak türüne sahip olmalarıdır. Bu kontakların sayısı, marka ve modele göre değişkenlik gösterebilir.

 

Kontaktörler | Hakkında Hersey

Kontaktör Nedir ; Elektriğin en temel devre elemanlarından biri olan kontaktörler, enerji altında ( Devreye Elektrik Verildiğinde ) kapalı kontaklarını açan, açık kontaklarını kapatan ve uzaktan kumanda edilebilen elektromanyetik anahtarlardır. Kontaktörler, rölelerin aksine yüksek akım çeken devrelerde tercih edilirler. Kontaktörler, elektrik motorlarının kumanda ve güç devrelerinde , kompanzasyon sistemlerinde kondansatörlerin devreye alınıp, devreden çıkarılmasında ve ısıtma sistemlerinde sıkça kullanılırlar. Kontaktörler, kontrol ettikleri devreleri nominal akımın altında açıp kapatabildiği gibi devreyi aşırı akımlardan da koruyabilirler.

Kontaktörlerin Yapısı ; Kontaktörlerin yapılarında bulunan elemanlar, demir nüve, bobin, palet ve kontaklardır. 
Demir Nüve : Alternatif akım kontaktörlerinde ( AC ), İnce silisli saclardan yapılan nüve, Doğru akım ( DC ) kontaktörlerinde, tek parça yumuşak demirden imal edilir. Ac de kullanılan kontaktörlerin nüvelerinde, nüvenin ön yüzeyine açılan oyuklara bakır halkalar yerleştirilir. Bu halkaların görevi, akımın sıfır olduğu durumlarda nüvenin bırakılmasını engellemek, titreşim ve gürültüyü engellemektir. Dc de kullanılan kontaktörlerde ise bobinin enerjisi kesildiği anda, nüvenin paleti hemen bırakması için plastik pullar kullanılır.

Kontaktör Nüvesi

Bobin ; Çalışma gerilimine göre spir sayısı ve görünüşü değişen kontaktör bobinleri üzerlerinden akım geçtiğinde nüveye mıknatıslanma özelliği kazandırırlar.

Kontaklar ; Kontaktörlerin, normalde açık ve normalde kapalı olarak bildiğimiz iki tür kontakları vardır. Bu kontaklar, yardımcı kontak ve ana kontak olarak isimlendirilerler. Yardımcı kontaklar akım kapasitelerinin düşük olması sebebi ile genel olarak kumanda devrelerinde, ana kontaklar ise akım kapasitelerinin yüksek olması sebebi ile güç devrelerinde tercih edilirler. Kontaktör kontakları, üzerlerine düşecek akım seviyesine göre farklı alaşımlardan oluşturulurlar. Genellikle sert bakır tercih edilir.

Kontaktör Bobini

Kontaktör Kontakları Sembolleri

Kontaktörlerin Çalışma Prensibi ; Demir nüve üzerine sarılmış olan kontaktör bobini,  üzerine gerilim uygulandığında, nüve mıknatıslanma özelliği kazanır ve karşısında bulunan paleti çeker. Bu palet üzerindeki hareketli kontaklar, sabit kontaklarla birleşir ya da ayrılır. Başka bir tabirle ; Normalde açık kontaklar kapanır, normalde kapalı kontaklar açılır.

Yukarıdaki şemada ileri butonuna basıldığında, M1 - 3 fazlı motoru, saat yönünde dönmeye başlar. Stop butonu ile devreden enerji kesilip geri butonuna basıldığında ise motor saat yönünün tersinde dönmeye başlar.

Kontaktör Bağlantısı Örnek Şema

KONTAKTÖR SEÇİM TABLOSU;

Çeşitli Firmaların Katalog Bilgilerine Göre Kontaktör Seçim Tablosu